''Bất bình đẳng việc xét tuyển lớp 10 khi dùng IELTS'' - Bộ Giáo dục

 Việc ưu tiên học sinh dựa trên chứng chỉ IELTS để vào lớp 10 đã gây ra những đào lộn trong giới giáo dục. Điều này tạo ra một sự bất bình đẳng đáng lo ngại, khi chỉ những ai có điều kiện học và thi chứng chỉ này mới có cơ hội được ưu tiên, trong khi đa số học sinh không có điều kiện tương tự.

Trong những ngày gần đây, việc một số địa phương sử dụng chứng chỉ IELTS từ 4.0 hoặc tương đương làm tiêu chí để tuyển sinh lớp 10 đã thu hút sự chú ý của dư luận. Tuy nhiên, điều này không tuân thủ quy chế tuyển sinh THPT do Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành năm 2014.

Theo PGS.TS Nguyễn Xuân Thành, Vụ trưởng Giáo dục Trung học, Bộ Giáo dục và Đào tạo, quy chế tuyển sinh THPT năm 2014 đã chỉ định rõ bốn nhóm thí sinh được ưu tiên tuyển thẳng, bao gồm học sinh trường phổ thông dân tộc nội trú, học sinh dân tộc thiểu số, học sinh khuyết tật, và những người xuất sắc trong lĩnh vực văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao, khoa học kỹ thuật.

Trước những phản ứng và lo ngại từ dư luận, việc áp dụng chính sách tuyển sinh mới như vậy đang đặt ra nhiều vấn đề cần được thảo luận và điều chỉnh. Mục tiêu là đảm bảo mọi học sinh đều có cơ hội công bằng trong việc tiếp cận giáo dục chất lượng.

Năm 2014, Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng quy định rõ ràng ba nhóm khác được cộng điểm ưu tiên: con liệt sĩ, thương binh, bệnh binh, người nhiễm chất độc hóa học, anh hùng lao động, lực lượng vũ trang, đang sống và học tập ở vùng có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn.

Ngoài ra, quy chế cũng cho phép Sở Giáo dục và Đào tạo cộng điểm khuyến khích cho một số nhóm học sinh khác. Tuy nhiên, trong quá trình triển khai, đã có những trường hợp mà các quy định về cộng điểm khuyến khích phản ánh mặt trái của việc ưu tiên, có thể dẫn đến sự mất công bằng giữa các học sinh.

Ngoài ra, quy chế cũng cho phép Sở Giáo dục và Đào tạo không chỉ cộng điểm khuyến khích cho các trường hợp trên mà còn một số nhóm học sinh khác. Tuy nhiên, trong quá trình triển khai, đã có những trường hợp mà các quy định về cộng điểm khuyến khích phản ánh mặt trái của việc ưu tiên, có thể dẫn đến sự mất công bằng giữa các học sinh.

Để giải quyết vấn đề về tính công bằng trong tuyển sinh, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã tiến hành điều chỉnh quy chế vào năm 2018. Điều này đồng nghĩa với việc không còn cho phép các địa phương cộng điểm khuyến khích cho học sinh theo tiêu chí riêng. Thay vào đó, các tỉnh, thành phố được khuyến khích chủ động kế hoạch tuyển sinh, môn thi, hình thức dựa trên hướng dẫn của Bộ.

Tuy nhiên, việc một số tỉnh có hành động tự ý thêm đối tượng tuyển thẳng, ưu tiên xét tuyển không đúng quy định đã khiến cho Bộ phải can thiệp. Trong những năm trước, Bộ có thể chưa phát hiện ra tình trạng này, nhưng năm nay, khi nhận thức được vấn đề, Bộ đã đề nghị các tỉnh thực hiện đúng theo quy định để đảm bảo sự công bằng và minh bạch trong quá trình tuyển sinh.

Lý do Bộ không cho phép tuyển thẳng, cộng điểm ưu tiên cho thí sinh có IELTS vào lớp 10 là gì?

Trong quá trình sửa đổi thông tư năm 2018, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã quyết định loại bỏ quy định về điểm khuyến khích, nhận thấy rằng việc này có thể gây ra sự mất công bằng. Một trong những ví dụ điển hình là việc ưu tiên học sinh dựa trên chứng chỉ IELTS.

Thực tế, tại cùng một địa phương, học sinh ở khu vực trung tâm thường dễ dàng tiếp cận với việc học ngoại ngữ và lấy chứng chỉ hơn. Ngược lại, ở những khu vực khó khăn, dù có nỗ lực học tốt ngoại ngữ, việc đi đến địa điểm thi hay chuẩn bị tiền triệu để đóng lệ phí cũng gặp trở ngại. Điều này làm cho việc sử dụng chứng chỉ IELTS để tuyển sinh trở nên không công bằng.

Một số tỉnh, thành phố có thể tiếc nuối khi không được ưu tiên tuyển thẳng hoặc cộng điểm cho thí sinh có chứng chỉ IELTS, vì lo ngại rằng điều này sẽ ảnh hưởng đến phong trào học tiếng Anh. Tuy nhiên, nhu cầu học ngoại ngữ không chỉ nằm trong việc lấy chứng chỉ phục vụ tuyển sinh, mà còn là nhu cầu tự thân và phát triển cá nhân của học sinh.

Các gia đình đã đầu tư cho con học ngoại ngữ và thi lấy chứng chỉ cũng không cảm thấy lo ngại. Họ nhận thấy rằng nếu học sinh vừa có chứng chỉ vừa chăm chỉ học ngoại ngữ, họ vẫn có lợi thế khi thi môn Ngoại ngữ vào lớp 10, do đó việc cộng điểm khuyến khích không cần thiết.

Bên cạnh chứng chỉ ngoại ngữ, một số địa phương nhiều lần kiến nghị tuyển thẳng, cộng điểm vào lớp 10 cho học sinh giỏi cấp tỉnh. Quan điểm của Bộ ra sao?

Trước hết, cần nhấn mạnh rằng Bộ Giáo dục và Đào tạo chỉ áp dụng quy chế thi học sinh giỏi quốc gia cho học sinh THPT, không có quy định cụ thể về việc tổ chức thi học sinh giỏi cấp THCS, cũng như không tồn tại trường chuyên cấp THCS.

Một điểm quan trọng cần lưu ý là trong kỳ thi học sinh giỏi, việc xét thưởng được thực hiện từng môn riêng biệt, trong khi tuyển sinh vào lớp 10 yêu cầu sự thành thạo ở nhiều môn học. Điều này gợi ra một vấn đề: một học sinh có thành tích xuất sắc ở một môn có thể bị hạn chế phát triển năng lực của mình ở các môn khác.

Ngoài ra, việc tuyển thẳng học sinh giỏi cấp tỉnh có thể dẫn đến việc họ tập trung chỉ vào một môn từ lớp 7, lớp 8, bỏ qua việc học các môn khoa học tự nhiên, xã hội. Điều này có thể dẫn đến việc lựa chọn các môn học ở cấp THPT không phù hợp với năng lực và quan tâm của học sinh.

Do đó, chính sách giáo dục cấp THCS được định hướng tới việc phát triển toàn diện năng lực và kiến thức nền tảng cho học sinh. Điều này cũng giải thích tại sao không có trường chuyên cấp THCS.

Năm 2025 là năm đầu tiên lứa học sinh học theo chương trình giáo dục phổ thông 2018 chuyển cấp. Bộ dự kiến thay đổi quy chế tuyển sinh THCS, THPT như thế nào?

Bộ Giáo dục và Đào tạo đang tiến hành xây dựng kế hoạch ban hành thông tư mới về tuyển sinh cấp THCS và THPT, nhằm điều chỉnh sao cho phù hợp với chương trình giáo dục phổ thông 2018 - một chương trình định hướng phát triển năng lực và phẩm chất của học sinh. Hiện tại, quá trình này đang ở giai đoạn dự thảo.

Trước những kiến nghị của các địa phương về việc cộng điểm ưu tiên, Bộ Giáo dục và Đào tạo cam kết tiến hành nghiên cứu và đánh giá cụ thể. Tuy nhiên, việc tuyển thẳng không kèm điều kiện khác với thí sinh có chứng chỉ IELTS là rất khó khả thi. Bộ sẽ tính đến những thứ ghi nhận kết quả của học sinh một cách bền vững, giúp các em học thật và hình thành năng lực thực sự.

PGS.TS Nguyễn Xuân Thành, Vụ trưởng Giáo dục Trung học, Bộ Giáo dục và Đào tạo, nhấn mạnh rằng việc này cần được nghiên cứu kỹ lưỡng, vì khuyến khích không đúng có thể gây lãng phí thời gian và tiền bạc, đồng thời ảnh hưởng đến việc học của các em, khiến họ mất kiến thức nền tảng và lạc lõng trong lựa chọn hướng đi.